O drzewach i klimacie

Pierwsze organizmy żywe pojawiły się na naszej planecie ok. 3,8 miliarda lat temu i już wtedy niektóre z nich, choć jeszcze bardzo drobne i prymitywne, wykorzystywały promieniowanie słoneczne do produkcji energii w procesie fotosyntezy, której produkt uboczny, tlen, zaczął powoli i nieznacznie wzbogacać ziemską atmosferę. Zasadniczy przełom pod tym względem nastąpił po tym, jak z drobniutkich, lądowych, niskich roślin, w efekcie konkurencji o światło, ok.  380 mln. lat temu, zaczęły powstawać  duże i wręcz majestatyczne drzewa, a później wielkie, karbońskie lasy. Od tego czasu następował znaczący wzrost tlenu i spadek pochłanianego przez rośliny dwutlenku węgla, a w ślad za tym rozwój licznych grup organizmów, zwłaszcza zwierząt, w tym ssaków. Drzewa osiągnęły wiele sukcesów ewolucyjnych, m.in. rekordową wysokość do ok. 130 m, niebywałą wytrzymałość mechaniczną łodyg, czyli pni, ich długowieczność do ponad 5000 lat oraz nadzwyczaj rozbudowaną strukturę konarów i listowia o podstawowym znaczeniu dla życia wielu zwierząt, grzybów i roślin oraz dla  prawidłowego obiegu węgla w przyrodzie, którego związki bardzo silnie wpływają na klimat globu. Opanowały większość obszarów lądowych, jest ich ok. 80 tys. gatunków.

Oprócz spalania takich paliw, jak węgiel, ropa naftowa czy drewno, wycinanie lasów jest jednym z najważniejszych czynników prowadzących do szkodliwego uwalniania węgla do środowiska. Ciągle jeszcze na świecie powierzchnia lasów ulega zmniejszeniu, co roku prawie o wielkość obszaru Polski. Szacuje się, że w walce ze zmianami klimatu mogłoby pomóc zwiększenie zalesienia planety o ok. 1,6 mld ha. To jednak jest na razie mało prawdopodobne, w związku z czym ograniczenie emisji spalin przy wzroście lesistości pozostanie najważniejszym warunkiem ludzkiego przeciwdziałania globalnym zmianom klimatycznym.

Lasy oraz inne skupienia drzew, wraz z krzewami i roślinami zielnymi, np. zadrzewienia śródpolne i przydrożne, a także zieleń na obszarach zabudowanych, odgrywają bardzo ważną rolę w kształtowaniu warunków życia w naszym najbliższym otoczeniu. Stanowią m.in. tzw. filtry biologiczne oczyszczając powietrze z substancji toksycznych, łagodzą negatywne oddziaływanie skrajnie wysokich i niskich temperatur, gromadzą i chronią zasoby wody, utrzymują wilgotność, przeciwdziałają suszom i powodziom oraz zapobiegają erozji gleb. Pasy drzew i krzewów na granicach pól hamują siłę wysuszających wiatrów, ograniczają parowanie i korzystnie wpływają na plony. Pełnią też wiele innych funkcji środowiskowych, szczególnie w ochronie różnorodności biologicznej, zwłaszcza gdy składają się z rodzimych gatunków lasotwórczych.

Odpowiednio dobierając i sadząc drzewa w przemyślany sposób, a także nie wycinając drzew bez ważnych powodów i nie niszcząc powstałych samorzutnie kęp roślinności z drzewami i krzewami przy drogach, wśród pól, na nieużytkach i na własnych działkach, możemy aktywnie wspierać klimat, myśląc globalnie, a działając lokalnie.

Prof. UPP dr hab. Władysław Danielewicz, Katedra Botaniki i Siedliskoznawstwa Leśnego, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Przewiń na górę
pl_PLPolski
Skip to content