PRZYKŁAD FUNDACJI SENDZIMIRA
Organizacje pozarządowe odgrywają w Polsce kluczową rolę w edukacji ekologicznej i tworzeniu partnerstw dla zrównoważonego rozwoju. Ich znaczenie stale wzrasta, m.in. w kontekście zmian klimatu i wynikających z nich wyzwań dla gospodarki i samorządów. Jedną z najbardziej aktywnych organizacji o takim profilu jest fundacja założona przez Tadeusza Sendzimira (1894-1989), słynnego wynalazcę, którego odkrycia i patenty zrewolucjonizowały w XX w. metody obróbki metali.
Sendzimir był świadomy środowiskowych skutków przemysłu i działalności człowieka. Pod koniec lat 80., gdy na jaw wyszła skala dewastacji środowiska w krajach bloku wschodniego, mieszkający od 1939 r. w Stanach Zjednoczonych T. Sendzimir założył fundację dla wspierania zrównoważonego rozwoju. Organizowana przez Fundację w latach 1998-2016 Letnia Akademia „Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce” była pierwszym pogłębionym programem edukacyjnym w zakresie zrównoważonego rozwoju społeczności lokalnych i biznesu. Z czasem do grona osób zaangażowanych w prace Fundacji dołączyli absolwenci Akademii, którzy wraz z dr. Janem Sendzimirem (synem Tadeusza) zdecydowali o przeniesieniu wszystkich działań do Polski i znacząco zwiększyli skalę działań.
Fundacja inicjuje i wspiera projekty edukacyjne, naukowo-badawcze i praktyczne, mające na celu rozwiązywanie złożonych problemów środowiskowych, gospodarczych i społecznych. Współpracuje z firmami, samorządami, organizacjami pozarządowymi oraz społecznościami, uczestnicząc w inicjatywach lokalnych, ogólnopolskich i międzynarodowych. Przywiązuje szczególną uwagę do budowania trwałych i partnerskich kontaktów pomiędzy uczestnikami swoich projektów.
Wątkiem, który obecnie przewija się przez większość projektów Fundacji są zmiany klimatu, potrzeba ich mitygacji i adaptowania się do ich negatywnych skutków. Fundacja Sendzimira inicjuje wymianę doświadczeń i dobrych praktyk pomiędzy różnymi interesariuszami z polskich miast, żeby zaproponować odpowiednie, praktyczne rozwiązania, np. skuteczniejsze rozwijanie błękitno-zielonej infrastruktury dla ograniczania ryzyka suszy, powodzi, miejskich wysp ciepła, erozji gleb itp. Fundacja promuje rozwiązania o różnych skalach przestrzennych, od niewielkich ogrodów deszczowych i niecek retencyjnych, po systemy parków miejskich i renaturyzację rzek.
Zespół Fundacji organizuje konferencje i warsztaty, publikuje rekomendacje i najlepsze praktyki oraz umożliwia nawiązanie współpracy pomiędzy podmiotami publicznymi i prywatnymi. Przykładowo, w ramach projektu „Międzysektorowa współpraca na rzecz zieleni w polskich miastach”, 30 przedstawicieli gmin utworzyło grupę roboczą omawiającą problemy i identyfikującą obszary wymagające interwencji. W Łodzi zorganizowano warsztaty na temat ochrony drzew w trakcie prowadzenia prac inwestycyjnych. We Wrocławiu omawiano metody sadzenia drzew na terenach z infrastrukturą podziemną. W Krakowie dyskutowano o usprawnieniach współpracy pomiędzy osobami zajmującymi się zarządzaniem środowiskiem.
Rezultatem było zdefiniowanie nowych standardów utrzymania i dostępności zieleni miejskiej, łączących trwałość i estetykę z dbałością o usługi ekosystemów związane z retencją wód, adaptacją do zmian klimatu i ochroną różnorodności biologicznej. Dzięki dialogowi uczestnicy mogli zrozumieć jak ważne jest gromadzenie danych i jak zbieranie informacji może poprawić skuteczność zarządzania zielenią. Projekt pokazał, że miasta stoją przed podobnymi wyzwaniami i mogą skuteczniej je rozwiązywać działając razem.
Fundacja opracowuje i prowadzi programy szkoleniowe, składające się zazwyczaj z kilku etapów: kursu e-learningowego i praktycznych warsztatów stacjonarnych. Jeden z takich programów zrealizowano w ramach projektu „Renowacja i termomodernizacja budynków historycznych w dobie kryzysu klimatycznego”. W szkoleniu skierowanym m.in. do urzędników samorządowych, konserwatorów zabytków, architektów, inżynierów budownictwa i wykonawców prac budowlanych wzięło udział ponad 200 osób. Ponad 70. z nich zostało zaproszonych do udziału w kilkudniowych warsztatach, gdzie pod opieką interdyscyplinarnego zespołu specjalistów mogli wspólnie opracować koncepcje renowacji dziewięciu budynków historycznych.
W grudniu 2023 Fundacja podpisała dwie kolejne umowy z NFOŚiGW. W ramach programu „7.2 Edukacja ekologiczna” będą realizowane dwa projekty: „Miejskie ostoje bioróżnorodności. Utrzymanie terenów zieleni wspierające odporność miast na zmiany klimatu” oraz „Dobre praktyki zielonych liderów samorządowych i pozarządowych”, który ma na celu przekonanie lokalnych liderów (decydentów, urzędników JST, radnych, sołtysów, działaczy trzeciego sektora, OSP, KGW itp.) że mogą i powinni podejmować działania na rzecz gospodarki obiegu zamkniętego, zarządzania zielenią i wodami opadowymi.
Zespół Fundacji uczestniczy też w międzynarodowych projektach naukowych, w tym najbardziej prestiżowych programach UE Horyzont 2020 i Horyzont Europa. Rekomendacje ekspertów i wyniki warsztatów publikuje we własnym magazynie naukowym „Zrównoważony Rozwój – Zastosowania” i w udostępnianych publicznie raportach, mających służyć m.in. gminom za inspirację do podejmowania działań. Żeby promować wiedzę jak najszerzej, Fundacja publikuje książki, broszury, filmy edukacyjne, webinaria, które można bezpłatnie otrzymać, obejrzeć lub pobrać ze strony www.sendzimir.org.pl.
Warto dodać, że specjaliści Fundacji Sendzimira byli w 2022 r. zaangażowani w projekt „Zielono-niebieskie Pobiedziska” współfinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Partnerem Gminy Pobiedziska w tym projekcie jest norweska kapituła INTBAU – międzynarodowej sieci promującej trwałe zasady budownictwa, architektury i urbanistyki, która zrzesza 40 organizacji pozarządowych na sześciu kontynentach. Specjaliści z norweskiego i polskiego INTBAU oraz Fundacji Sendzimira uczestniczyli w pobiedziskiej konferencji klimatycznej i wspólnie poprowadzili warsztaty dla szkół.
Współpraca między INTBAU a Fundacją Sendzimira ma wieloletnią historię – obie organizacje były np. zaangażowane w przygotowanie merytoryczne i prowadzenie studiów podyplomowych „Zarządzanie zrównoważonym rozwojem miast” na Politechnice Krakowskiej. Obecnie współpracują w projekcie Horizon Europe FuturHist (2024-2027), który bada możliwości poprawy efektywności energetycznej budynków historycznych w warunkach kryzysu klimatycznego. Projekt realizuje duże europejskie konsorcjum badawczo-rozwojowe, w którym Fundacja Sendzimira jest odpowiedzialna za budowanie kompetencji i upowszechnianie wiedzy, a INTBAU za globalną promocję.
Dr Arch. Tomasz Jeleński
Polski 
English (UK) 
